سلامت

نام فارسی: مارچوبه، هلیون

نام علمی: Asparagus officinalis L

نام انگلیسی:Liliaceae

نام های دیگر:Sparrow Grass

معرفی:

گل و میوه: دمگل ها، 2 تا 20 میلی متر طول داشته، به تعداد 1 تا 3 عدد در محل گره ها قرار دارند. این گیاه معمولا 2 پایه می باشد. گلپوش گل های نر به طول حدود 5 میلی متر، قیفی شکل، سفید فام تا زد مایل به سبز است. گلپوش بلندتر از برگ های ساقه های و دارای قطعات سرنیزه ای بوده طول آن ها حدود 2 برابر طول لوله گلپوش است. بساک مستطیل و تقریبا هم اندازه میله پرچم می باشد. گلپوش گل های ماده بسیار کوتاه تر است. میوه سته قرمز آجری، گرد، به اندازه یک نخود و به قطر تا 8 میلی متر می باشد. دانه ها سیاه رنگ، چین و چروک دار و به قطر 3 تا 4 میلی متر هستند.

برگ ها، ساقه و ریشه: این گیاه علفی چند ساله به ارتفاع 30 تا 100 (در گیاه کشت شده تا 150) سانتی متر بوده، بن ساقه چوبی و کوتاه دارد. ساقه افراشته، بدون کرک و صاف بوده ولی بعدا کج شده، انشعابات متعدد افراشته یا خمیده پیدا می کند. بخش های فلسی قاعده دارای مهمیزهای کوتاه هستند. ساقه های برگ مانند گیاه در دستجات 4 تا 15 تایی قرار داشته، سوزنی، مدور و به طول 5 تا 25 و ضخامت حدود 0/5 منشا می گیرند. پایه های ماده اغلب باریک تر از پایه های نر بوده، پایه های نر کوتاه تر و ضخیم تر از پایه های ماده هستند.

به نظر می رسد که میوه سمی باشد، ولی این مساله هنور اثبات نشده است.

رویشگاه:

این گیاه در مرکز و جنوب اروپا، خاورمیانه، غرب سیبری و شمال آفریقا یافت گردیده، در سایر نقاط کاشته می شود.

پراکنش در ایران: گیلان(اسالم، بین اسالم و خلخال، 10 – 20 کیلومتری غرب آستارا)، مازندران(پل سفید، تنکابن، نوشهر، رامسر، جاده چالوس، 18 کیلومتر از رامسر به رودبار)

فرآورده ها:

مارچوبه شامل بخش های هوایی این گیاه بوده، ریشه مارچوبه شامل ریزوم و ریشه این گونه می باشد. ریشه در پاییز از خاک بیرون آورده شده و با جریان هوا خشک می شود. ساقه های زیرزمینی تازه نیز استفاده می گردند.

بخش های دارویی:

بخش های هوایی، ریشه و ریزوم

اشتباهات:

ممکن است این گیاه با دیگر گونه های مارچوبه که ر مناطق مدیترانه ایی کاشته می شوند اشتباه گردد.

موارد مصرف و اثرات درمانی:

موارد تایید نشده: از فرآورده های حاصل از اندام های هوایی این گیاه، به عنوان مدر استفاده می شود. با این وجود اثر مزبور هنوز اثبات نشده است.

در طب سنتی نوشیدن محلول های حاصل از ریشه این گیاه جهت شستشوی مجاری ادرار، برای مداوای بیماری های التهابی غیر اختصاصی مجاری آوران ادراری و نیز پیشگیری از سنگ کلیه توصیه می شود. از دیگر موارد مصرف آن در طب سنتی، درمان خیز عمومی، روماتیسم، بیماری های کبدی، آسم برونشی و نقرس است. اثر بخشی گیاه در موارد مزبور اثبات نشده است.

طب چینی: در طب چینی از ریشه و ریزوم این گیاه برای درمان سرفه های تحریکی، سرفه های خون آلود، خشکی دهان و گلو و نیز مداوای یبوست استفاده می شود.

طب سنتی اسلام و ایران: این گیاه در مکتب مذکور به نام "هلیون" خوانده شده، دارای مزاجی معتدل و متمایل به گرمی است. گرفتگی های احشا به ویژه کبد و کلیه را گشوده، در درمان یرقان کاربرد دارد. دم کرده آن جهت تسکین دردهای پشت و نیز سیاتیک سودمند است.

جوشانده اندام های هوایی و نیز ریشه گیاه جهت بیماری های سر مفید است و بذر آن در تسکین دندان درد سودمند می باشد. جوشانده ریشه این گیاه مدر بوده، دشواری دفع ادرار را بهبود می بخشد. به علاوه مقوی جنسی و افزاینده میزان ترشح منی است. استعمال موضعی بذر آن قاعده آور و از بین برنده گرفتگی های کلیوی می باشد.

موارد تایید شده به وسیله کمیسیون E:

• عفونت مجاری ادرار
• سنگ مثانه و سنگ کلیه

موارد هومئوپاتی: در طب هومئوپاتی این گیاه برای درمان سنگ های کلیوی و نارسایی قلب به کار برده می شود.

روش مصرف:

جهت مصارف خوراکی از ریزوم خرد شده به صورت چای و سایر فرآورده های جالینوسی استفاده می شود. در صورتی که خوردن ریزوم ها به منظور شستشوی مجاری ادرار صورت گیرد، می بایست پس از خوردن آن ها، مقدار زیادی مایعات مصرف نمود.

موارد منع مصرف:

ریشه و ریزوم: ریشه و ریزوم این گیاه به دلیل ساپونین محرک موجود در آن، نباید به وسیله بیماران کلیوی مصرف گردد. به علاوه در صورت کاهش عملکرد قلب یا کلیه، نباید از گیاه مزبور برای پاکسازی کلیه ها استفاده نمود.

احتمال دارد که اندام های هوایی این گیاه در صورت تماس با پوست، موجب ایجاد حساسیت گردند. به علاوه اعتقاد بر آن است که سته های گیاه مزبور سمی هستند. اگرچه دلیلی برای این ادعا وجود ندارد.

ریشه و ریزوم گیاه مزبور، قدرت ضعیفی برای حساسیت زایی به ویژه در میان کارگران کارخانه های کنسروسازی مستعد ابتلاء به بیماری جرب مارچوبه دارند.

منابع:

کتاب مرجع گیاهان داروئی(جلد اول). تالیف و ترجمه دکتر احمد امامی،دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان

نام فارسی: مارچوبه، هلیون

نام علمی: Asparagus officinalis L

نام انگلیسی:Liliaceae

نام های دیگر:Sparrow Grass

معرفی:

گل و میوه: دمگل ها، 2 تا 20 میلی متر طول داشته، به تعداد 1 تا 3 عدد در محل گره ها قرار دارند. این گیاه معمولا 2 پایه می باشد. گلپوش گل های نر به طول حدود 5 میلی متر، قیفی شکل، سفید فام تا زد مایل به سبز است. گلپوش بلندتر از برگ های ساقه های و دارای قطعات سرنیزه ای بوده طول آن ها حدود 2 برابر طول لوله گلپوش است. بساک مستطیل و تقریبا هم اندازه میله پرچم می باشد. گلپوش گل های ماده بسیار کوتاه تر است. میوه سته قرمز آجری، گرد، به اندازه یک نخود و به قطر تا 8 میلی متر می باشد. دانه ها سیاه رنگ، چین و چروک دار و به قطر 3 تا 4 میلی متر هستند.

برگ ها، ساقه و ریشه: این گیاه علفی چند ساله به ارتفاع 30 تا 100 (در گیاه کشت شده تا 150) سانتی متر بوده، بن ساقه چوبی و کوتاه دارد. ساقه افراشته، بدون کرک و صاف بوده ولی بعدا کج شده، انشعابات متعدد افراشته یا خمیده پیدا می کند. بخش های فلسی قاعده دارای مهمیزهای کوتاه هستند. ساقه های برگ مانند گیاه در دستجات 4 تا 15 تایی قرار داشته، سوزنی، مدور و به طول 5 تا 25 و ضخامت حدود 0/5 منشا می گیرند. پایه های ماده اغلب باریک تر از پایه های نر بوده، پایه های نر کوتاه تر و ضخیم تر از پایه های ماده هستند.

به نظر می رسد که میوه سمی باشد، ولی این مساله هنور اثبات نشده است.

رویشگاه:

این گیاه در مرکز و جنوب اروپا، خاورمیانه، غرب سیبری و شمال آفریقا یافت گردیده، در سایر نقاط کاشته می شود.

پراکنش در ایران: گیلان(اسالم، بین اسالم و خلخال، 10 – 20 کیلومتری غرب آستارا)، مازندران(پل سفید، تنکابن، نوشهر، رامسر، جاده چالوس، 18 کیلومتر از رامسر به رودبار)

فرآورده ها:

مارچوبه شامل بخش های هوایی این گیاه بوده، ریشه مارچوبه شامل ریزوم و ریشه این گونه می باشد. ریشه در پاییز از خاک بیرون آورده شده و با جریان هوا خشک می شود. ساقه های زیرزمینی تازه نیز استفاده می گردند.

بخش های دارویی:

بخش های هوایی، ریشه و ریزوم

اشتباهات:

ممکن است این گیاه با دیگر گونه های مارچوبه که ر مناطق مدیترانه ایی کاشته می شوند اشتباه گردد.

موارد مصرف و اثرات درمانی:

موارد تایید نشده: از فرآورده های حاصل از اندام های هوایی این گیاه، به عنوان مدر استفاده می شود. با این وجود اثر مزبور هنوز اثبات نشده است.

در طب سنتی نوشیدن محلول های حاصل از ریشه این گیاه جهت شستشوی مجاری ادرار، برای مداوای بیماری های التهابی غیر اختصاصی مجاری آوران ادراری و نیز پیشگیری از سنگ کلیه توصیه می شود. از دیگر موارد مصرف آن در طب سنتی، درمان خیز عمومی، روماتیسم، بیماری های کبدی، آسم برونشی و نقرس است. اثر بخشی گیاه در موارد مزبور اثبات نشده است.

طب چینی: در طب چینی از ریشه و ریزوم این گیاه برای درمان سرفه های تحریکی، سرفه های خون آلود، خشکی دهان و گلو و نیز مداوای یبوست استفاده می شود.

طب سنتی اسلام و ایران: این گیاه در مکتب مذکور به نام "هلیون" خوانده شده، دارای مزاجی معتدل و متمایل به گرمی است. گرفتگی های احشا به ویژه کبد و کلیه را گشوده، در درمان یرقان کاربرد دارد. دم کرده آن جهت تسکین دردهای پشت و نیز سیاتیک سودمند است.

جوشانده اندام های هوایی و نیز ریشه گیاه جهت بیماری های سر مفید است و بذر آن در تسکین دندان درد سودمند می باشد. جوشانده ریشه این گیاه مدر بوده، دشواری دفع ادرار را بهبود می بخشد. به علاوه مقوی جنسی و افزاینده میزان ترشح منی است. استعمال موضعی بذر آن قاعده آور و از بین برنده گرفتگی های کلیوی می باشد.

موارد تایید شده به وسیله کمیسیون E:

• عفونت مجاری ادرار
• سنگ مثانه و سنگ کلیه

موارد هومئوپاتی: در طب هومئوپاتی این گیاه برای درمان سنگ های کلیوی و نارسایی قلب به کار برده می شود.

روش مصرف:

جهت مصارف خوراکی از ریزوم خرد شده به صورت چای و سایر فرآورده های جالینوسی استفاده می شود. در صورتی که خوردن ریزوم ها به منظور شستشوی مجاری ادرار صورت گیرد، می بایست پس از خوردن آن ها، مقدار زیادی مایعات مصرف نمود.

موارد منع مصرف:

ریشه و ریزوم: ریشه و ریزوم این گیاه به دلیل ساپونین محرک موجود در آن، نباید به وسیله بیماران کلیوی مصرف گردد. به علاوه در صورت کاهش عملکرد قلب یا کلیه، نباید از گیاه مزبور برای پاکسازی کلیه ها استفاده نمود.

احتمال دارد که اندام های هوایی این گیاه در صورت تماس با پوست، موجب ایجاد حساسیت گردند. به علاوه اعتقاد بر آن است که سته های گیاه مزبور سمی هستند. اگرچه دلیلی برای این ادعا وجود ندارد.

ریشه و ریزوم گیاه مزبور، قدرت ضعیفی برای حساسیت زایی به ویژه در میان کارگران کارخانه های کنسروسازی مستعد ابتلاء به بیماری جرب مارچوبه دارند.

منابع:

کتاب مرجع گیاهان داروئی(جلد اول). تالیف و ترجمه دکتر احمد امامی،دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان